De onzichtbare to-dolijst in het hoofd van mama: waarom ‘mental load’ geen luxeprobleem is

Stel je voor: je ligt net in bed na een lange dag. De stilte keert terug in huis. Maar in je hoofd blijft het stormen. Hebben we nog brood voor morgen? Waar ligt die knutseltas van Sam ook alweer? Oh nee, ik moet de tandarts nog bellen. En wanneer was dat oudercontact ook alweer?

Als deze innerlijke monoloog je bekend voorkomt, ben je waarschijnlijk moeder. En welkom: je bent niet gek. Je draagt een onzichtbare rugzak die een naam heeft. Die rugzak heet mental load.

De mentale taken die niemand ziet

Mental load is datgene wat in je hoofd blijft draaien terwijl je fysiek misschien op de bank zit. Het is de continue verantwoordelijkheid voor alles wat er moet gebeuren in een huishouden: niet het speelgoed opruimen, maar onthouden dat het moet gebeuren. Niet het fruit snijden, maar weten dat er nog fruit gekocht moet worden. Het is geen actie, maar het mentale regiewerk áchter de actie.

En het meest frustrerende? Het blijft vaak onzichtbaar. Voor je partner, je collega’s, je ouders… en soms zelfs voor jezelf. Want hoe meet je iets dat je denkt?

In een veelbesproken strip van Emma Clit, een Franse illustrator en feministisch schrijver,  zegt een moeder tegen haar partner: "Ik ben de manager van het huishouden. Jij voert uit wat ik je vraag, maar ik ben de enige die eraan denkt.” En dat is precies het punt.

De data liegen er niet om

Uit onderzoek blijkt keer op keer dat vrouwen, en met name moeders, het grootste deel van de cognitive labor dragen. Volgens een studie van Daminger (2019) in American Sociological Review nemen vrouwen vaker de taak op zich om te plannen, coördineren en herinneren binnen een gezin. Zelfs in huishoudens waar de zorgtaken eerlijk verdeeld lijken, is de mentale verantwoordelijkheid ongelijk.

En dat mentale werk kost energie. Véél energie. Niet alleen cognitief, maar ook emotioneel. Het is namelijk niet alleen “wat moet er gebeuren?”, maar ook “wie heeft wat nodig?” en “hoe kan ik iedereen gelukkig houden?”. Dit alles gebeurt vaak in stilte. Onopgemerkt. Tot het emmertje overloopt.

Vanuit Acceptance and Commitment Therapy (ACT) kijken we met milde aandacht naar de binnenwereld. ACT nodigt ons uit om niet te vechten tegen het volle hoofd, maar het met compassie te observeren. Wat speelt zich af in jouw binnenwereld? Welke verantwoordelijkheden draag jij onzichtbaar mee? En: in hoeverre kies je daar bewust voor?

Want laten we eerlijk zijn, veel mama’s zitten verstrikt in het script van de ‘ideale moeder’: altijd beschikbaar, altijd voorbereid, altijd in controle. En hoewel deze scripts ooit goedbedoeld waren, werken ze vaak verlammend. In ACT leren we om deze innerlijke regels te herkennen, ze losser te laten, en ons te richten op wat écht belangrijk is: je waarden.

Wat voor moeder wil jij zijn, vanuit je hart, niet vanuit het keurslijf?

De positieve psychologie brengt hier iets krachtigs in: het idee van gedeelde verantwoordelijkheid en sociale steun als krachtbronnen. Onderzoek toont aan dat moeders die een sterk sociaal netwerk ervaren, of dat nu een partner, vriendinnen, of collega-moeders zijn, minder mentale druk ervaren. Niet omdat er minder te doen is, maar omdat ze het niet alleen hoeven te dragen.

Een waardevolle interventie? Ga in gesprek. Benoem wat er in jouw hoofd leeft. Niet als beschuldiging, maar als uitnodiging tot eerlijkere verdeling. Je partner kan geen gedachten lezen, maar jij mag wel ophouden met onzichtbaar zijn.

Mijn uitnodiging aan jou

Aan alle moeders die dit lezen en denken: “Ja, dit ben ik” ... weet dat je niet de enige bent. Je bent niet zwak. Je bent niet zeurderig. Je bent een mens met grenzen. En je mág die grens aangeven.

Misschien is vandaag het moment om een klein stapje te zetten: iets van je taken delegeren, je zorgen hardop uitspreken, of gewoon even pauzeren met een kop thee zonder to-dolijst. Want je bent niet alleen waardevol als je alles onder controle hebt. Je bent waardevol omdat je er bént.

En aan de partners, vrienden, collega’s van moeders: kijk voorbij het zichtbare. Vraag niet alleen “Wat kan ik doen?”, maar ook “Wat speelt er in jouw hoofd waar ik niets van zie?”

Want zorgen doe je samen.